اخلاص در عبادت

تفاوت «مخلِص» و «مخلَص» در قرآن 

خوانساری با بیان اینکه «مخلَص» با «مخلِص» تفاوت دارد، گفت: مخلِص یعنی کسی که خود را برای خدا خالص می‌کند و مخلَص کسی که برای خدا اخلاص یافته است. در رساله‌ها می‌بینیم که گفته شده است عبادت را باید به قصد اخلاص به جا بیاوریم اگر کسی آن قدر روی خود کار کرد که مخلَص شد، دیگر هیچ کاری را به خاطر غیر از خدا انجام نخواهد داد و جایش در بهشت خواهد بود که در آیات بعدی توصیف آن آمده است.

وی ادامه داد: در سوره یوسف این کلمه به کار رفته است که باید آن را لحاظ کرد؛ در صحنه‌ای که زلیخا یوسف را به سوی خود دعوت کرد. در آیه ۲۴، خدا می‌فرماید «وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَهَمَّ بِهَا لَوْلَا أَنْ رَأَى بُرْهَانَ رَبِّهِ کَذَلِکَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَالْفَحْشَاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِینَ: آن زن قصد او را کرد، و او نیز - اگر برهان پروردگار را نمی‏‌دید - قصد وی را - می‌نمود، اینچنین کردیم تا بدی و فحشاء را از او دور سازیم چرا که او از بندگان مخلص ما بود».  و خداوند یوسف را برنده مخلَص خوانده است. 

خوانساری افزود: یوسف در حالی که اشتیاق داشت، به خاطر خدا اجتناب کرد. اگر شما میلی نداشته باشید و کاری نکنید ارزشی نخواهد داشت. یوسف آن قدر روی خود کار کرده بود که بر میل بدنی فائق آمد. چشم ما به پول هنگفتی می‌افتد که می‌توانیم برداریم. وقتی با خواسته‌های نفسانی مقابله می‌کنیم خداوند را اطاعت کرده و بر میل خود چیره خواهیم شده و در نتیجه از مخلَصین خواهیم بود.

وی تصریح کرد: اخلاصی که خداوند به یوسف اطلاق کرد به خاطر کاری است که یوسف روی نفس خود کار کرده بود و از این رو بر خواست خود در جریان زلیخا چیره شد. روزه‌داری فعالیتی برای مخلص شدن است، وقتی ما تشنه‌ایم و برای خدا آب نمی‌خوریم راه را برای اخلاص باز می‌کنیم. 

خوانساری با بیان اینکه در جنگ خندق وقتی عمرو بن‌عبدود به این سوی خندق آمد، وضعیت در اردوگاه مسلمانان دگرگون شد، هیچ کس جز علی(ع) حاضر نشد به مبارزه با او برود. اگر ایشان پیروز نمی‌شدند کار عبدود تکرار می‌شد و مسلمانان شکست می‌خوردند. 

این مفسری قرآن افزود: مسلمانان دیدند که امام علی(ع) پس از به زمین افتادن عمرو، ایستاده است و راه می‌رود و کار او را تمام نمی‌کند. پس از اتمام کار از او پرسیدند که چرا راه می‌رفتی که ایشان توضیح دادند چون عمرو به صورت من تف کرده و من عصبانی شده بودم، گفتم اگر او را بلافاصله بکشم، به خاطر خدا این کار را نکرده‌ام، ایستاده و راه رفتم تا ناراحتی‌ام فروکش کند بعد این کار را برای خاطر خدا انجام دهم و به همین خاطر است که مولانا هم می گوید «از علی آموز اخلاص عمل».

توصیف بهشت در قرآن

وی گفت: در آیات ۴۱ تا ۵۱ سوره صافات نیز ویژگی بهشت ذکر شده است. خدا ما را خلق کرده است و از چیزهایی که ما دوست داریم مطلع است و از این رو به بهترین شکل این‌ها را در بهشت برآورده می‌کند.